معرفی کتاب
اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در بسط، تعمیق و تبیین معارف اسلامی و تحقّق شریعت غرای محمدی در جامعه بر کسی پوشیده نیست تا آنجا که قرآن کریم امت پیامبر9 را به دلیل امر به معروف و نهی از منکر از میان امت‌های پیامبران دیگر، بهترین امت میخواند )کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنکَرِ([1] یا روایات معصومین از مردمی که امر به معروف و نهی از منکر در میان آنها فراموش شده است، به‌عنوان مردگانی یاد می‌کند که در میان زندگان به سر می‌برند. جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در عصر حاضر که مسلمانان در کل و شیعیان به‌خصوص، از هر سو تحت هجمه‌ها و دستگاه تبلیغاتی دشمنان قرار گرفته است و باتوجه‌به اینکه انفجار اطلاعات و از این طریق ترویج فرهنگ‌های مبتذل غربی، ارزش‌های اسلامی را نشانه رفته و سعی در منحرف‌کردن جوامع اسلامی و جوانان و خانواده‌ها دارند، اهمیت ویژهای پیدا می‌کند.
بنا به اهمیت مسئله امر به معروف و نهی از منکر، بحث درس خارج استاد محترم حاج آقای جعفرپیشه در سال تحصیلی 97-1396 به این موضوع اختصاص یافت. ازآنجایی‌که کتاب امر به معروف و نهی از منکر در اندیشۀ اسلامی، نوشتۀ تاریخشناس مشهور آمریکایی آقای مایکل کوک در کشور ایران ترجمه شده و آوازه و سمعه‌ای مهمی یافته است، مقرر شد در کنار بحث از امر به معروف و نهی از منکر، این کتاب هم مورد گزارش و ارزیابی قرار گیرد. روشن است که گزارشها و ارزیابی فصول این کتاب، بدین معنا است که به نقص و ابهامهای احتمالی آن نیز اشاره شود و چنانچه خواننده گرامی در ضمن مطالعۀ دروس در پاورقیها مشاهده می‌کند، پرسشها و ابهامات زیادی وجود دارد که باید به آنها پاسخ داده شود؛ از جمله آنکه شیعه را از زیرشاخههای معتزله معرفی می‌کند و یا شیعه را در مورد امر به معروف و نهی از منکر، در برابر سلطان ستمگر اهل تسلیم و رضا معرفی مینماید و یا به سرنوشت امامان شیعه مانند عدالت‌پیشگی امیرمؤمنان علی7 در دوران حکومت آن حضرت، اشاره نمی‌کند. همچنین قیام کربلا توسط امام حسین7 که نقطۀ اوج قیام شیعه در برابر سلطان جائر و ستمگری است که منکرات در دستگاه آن نهادینه شده بود و به تأسی از آن صدها قیام و انقلاب دیگر در دنیا به وجود آمده، نمی‌پردازد و به جای این مسائل، بیشتر دوران قبض ید ائمه شیعه: و شیعیان را که در تقیه به سر بردهاند، گزارش می‌کند.
گذشته از اینها، مباحث پایانی کتاب که ناظر به تحولات دوران معاصر در جوامع اسلامی و به‌ویژه جوامع شیعه در دوران پس از انقلاب اسلامی است، اشکالات فراوانی دارد که در جای خود به آن اشاره خواهد شد.
در دروس متداول حوزه در مسئله امر به معروف و نهی از منکر معمولاً بحثهای استدلالی مانند وجوب و استحباب آن، کفایی و عینی بودن و نیز شرایط و ضوابط امر به معروف و نهی از منکر همچون علم داشتن به موضوع و حکم، احتمال تأثیر، ظن یا گمان به تأثیر و… از دیدگاه فقهای شیعه به بحث و بررسی گرفته میشود که البته در جای خود، کاری لازم، ارزشمند و قابل قدر است، اما متأسفانه از تاریخ تطور علمی و عملی امر به معروف و نهی از منکر و سرگذشت آن در عینیت جامعه باتوجه‌به نحلههای کلامی و مذاهب فقهی اسلامی موجود که هر کدام خود را منتسب به اسلام میداند، بحث نمیشود.
رهیافتی که از این نوع بحث حاصل میشود، عینیت‌بخشیدن امر به معروف در جامعه، بررسی تنگناها و چالشهای موجود و ارائه راهکارهای مناسب برای به‌ثمرنشستن اثرات آن است.
تقریرات پیشرو با استفاده از ارائه گزارش استاد گرانقدر از کتاب مایکل کوک که استقصاء و تتبع نویسنده را در رابطه با این مسئلۀ مهم میرساند، به محضر خوانندۀ محترم تقدیم میگردد که صد البته از لحاظ محتوایی و نگارش ادبی تمام و کمال نیست و این نقص به مقرر و عدم وقت کافی برمیگردد. انشاءالله که در آینده بتوانیم با راهنمایی استاد معظم این پروژه را به کمال برسانیم.
و من الله التوفیق و علیه التکلان
مؤسسه احیاء امر طاها
1398
[1]. آل عمران: 110.
ثبت دیدگاه